Alles draait om water

Water bezit voor alle levende wezens essentiële functies waaronder: oplossen van zouten, transportmiddel voor voedingsstoffen en thermoregulerend. Met dit laatste bedoelen we dat het water in ons lichaam tijdens de winter zorgt voor de nodige opwarming en tijdens de zomer voor afkoeling. Wij de mens, maar vooral ook de vissen bestaan hoofdzakelijk uit water. Bij sommige zeedieren loopt dit gehalte zelfs op tot 97 %.

Eén molecule zuiver water bestaat dus uit 2 atomen waterstof (H) en 1 atoom zuurstof (O). Dit kan bereikt worden door destillatie, demineralisatie of omgekeerde osmose. Deze drie technieken zullen hier slechts kort beschreven worden omdat ze later nog uitvoerig zullen aan bod komen in andere artikels.

Destilleren betekent door hitte doen verdampen, deze dampen opvangen om vervolgens te condenseren (afkoelen), met bedoeling de vloeistof te ontdoen van onzuiverheden. Deze techniek wordt soms wel primitief genoemd maar het werkt nog steeds vrij effectief.

Demineraliseren betekent het water achtereenvolgens door een kationen- en anionenwisselaar te sturen, waarbij gebruikt wordt gemaakt van harsen die positief (zoutzuur) of negatief (natrium-hydroxide) geladen zijn. Waarbij alle anionen en kationen na verloop van tijd omgezet worden in OH- en H+ ionen en men zuiver water verkrijgt. Op deze manier worden schadelijke stoffen zoals geneesmiddelen en pesticiden niet verwijderd! Het grote voordeel van demineralisatie is dat we, door ons te beperken tot bepaalde harsen, in staat zijn ons water te ontdoen van eventuele schadelijke stoffen. Terwijl nuttige opgeloste stoffen kunnen behouden blijven. Door alle positief en negatief geladen ionen te verwijderen krijgen we demiwater.

Omgekeerde osmose hoeft hier geen verdere uitleg want dit werd reeds in een vorig artikel uitvoerig behandeld.

Gedestilleerd, demi- en osmosewater zijn door hun zuiverheid en hun gebrek aan mineralen en zouten minder geschikt om dieren en planten in te verzorgen. Ze worden dus enkel gebruikt om ons leiding- of regenwater bij te sturen waar dit nodig is.

Dit zuivere water zal men in de natuur maar heel weinig vinden. Water is namelijk steeds onderhevig aan invloeden die ervoor zorgen dat er zich andere stoffen in dit zuivere water gaan oplossen. Door bijvoorbeeld regen of stroming over bodem en gesteenten. Deze laatste kunnen een enorme invloed uitoefenen op de samenstelling van ons water. Gesteenten die kalk bevatten beïnvloeden de zuurtegraad en de hardheid in stijgende zin. Daarentegen zorgt verdamping ervoor dat een gedeelte van deze stoffen opnieuw worden onttrokken aan het zuivere water waarmee we ooit startten.

Zo ontstaat stilaan een soort kringloop die echter niet tot deze factoren te beperken is. Ook wij dragen er toe bij dat bepaalde stoffen in het water worden opgelost. Dit vooral door de aanleg van industrieterreinen langs rivieren en het lozen van onze riuleringen in de waterlopen. Niet alleen de mens, maar ook de reeds aanwezige dieren, planten en microfauna dragen hun steentje bij in deze stofkringloop.

Gelukkig heeft “gezond” water een zekere stabiliteit mede door deze kringloop en zijn hevige, plotselinge veranderingen niet altijd mogelijk. Hierdoor krijgt de fauna en flora de nodige tijd om zich aan te passen aan de nieuwe omstandigheden. Deze stabiliteit noemt men het buffervermogen. Dit is steeds opnieuw afhankelijk van de pH-waarde en de hardheid die we straks uitgebreid zullen toelichten. Ook in onze vijver moet dit bufferend vermogen aanwezig zijn en dit kan alleen bij goede waterwaarden.

In eerste instantie zien we dat onze vissen zuurstof opnemen via de kieuwen en deze opnieuw via de kieuwen omzetten tot kooldioxide, wat opgelost wordt in ons water. De uitwerpselen zijn vooral leveranciers van ammonium dat bij hoge pH– waarden de gevaarlijke ammoniak (NH3) produceert. Een gedeelte van dit ammonium bereikt onze bodem en wordt door de aanwezige bacteriën omgezet tot het giftige nitriet. Vervolgens wordt dit product door weer andere bacteriën omgezet tot het minder schadelijke nitraat. Niet alle nitriet wordt door deze bacteriën omgezet en het is dus zeer belangrijk regelmatig het aanwezige nitriet te controleren. Dit kan met een eenvoudige druppeltest die met een kleurenschaal de hoeveelheid aanduidt.

Ook planten zijn levende wezens en zorgen in water voor de nodige uitwisseling van opgeloste stoffen. Overdag wordt kooldioxide opgenomen en omgezet tot zuurstof die opnieuw verbruikt wordt door onze vissen. “s Nachts daarentegen verbruiken onze planten zuurstof en produceren daarvoor in ruil kooldioxide. Deze keer wordt dit niet verbruikt door de vissen, maar grotendeels verdreven door waterbeweging. Wanneer deze waterbeweging ook overdag wordt toegepast dan verdrijven we opnieuw de CO2 en brengen we zuurstof in het water. Dit heeft onze vissen voldoende zuurstof maar onze planten hebben dan uiteindelijk gebrek aan het zo belangrijke kooldioxide. Hierdoor is het aan te raden onze beplanting matig te houden of onze vijver overdag te voorzien van extra CO2. Bij toediening van extra CO2 is het wenselijk om steeds een zuurstofpompje voorhanden te hebben. Dit kan heel wat ellende besparen bij een overdosis kooldioxide. Door het vijverwater sterk te beluchten kunnen we in enkele ogenblikken de overdosis flink reduceren.

In het beperkte stukje natuur die we binnen de grenzen van onze glazen bak gaan opzetten is het bijna onmogelijk deze waarden in evenwicht te houden. Zeker niet zonder hulpmiddelen en regelmatig onderhoud. Waterverversing, verlichting, circulatiepompen, verwarming en het filter dat vooral leverancier is van de broodnodige bacteriën, helpen ons daarbij.

Het zijn echter niet alleen deze waarden die beslissen over de kwaliteit van ons water. Integendeel, al deze producten zijn sterk afhankelijk van bepaalde waarden van het water. Men dient deze waarden te kennen en te begrijpen om de fauna en flora in de juiste omstandigheden te verzorgen en de stofkringloop staande te houden. Al deze factoren zullen in de nu volgende hoofdstukken uitgebreid aan bod komen. Nadien moet het voor iedere aquariaan mogelijk zijn in te grijpen waar nodig zonder drastische gevolgen. Let echter wel op! Want hoewel al deze elementen afzonderlijk te behandelen zijn moet men ze steeds zien als het geheel water. Ingrijpende veranderingen van één bepaalde waarde zal meestal resulteren in een totaal andere watersamenstelling. Werk dus steeds geleidelijk aan en niet bruusk.