Tim Barbé
Mocht ik op een dag naar klanten vertrekken zonder microscoop kan ik gelijk terugkeren naar huis. Een microscoop is dan ook een essentieel onderdeel van mijn werkinstrumenten als koidokter.
Ook voor u als hobbyist kan dit toestel van groot nut zijn, zo hebben al veel van uw medeliefhebbers zich met het aanschaffen van een microscoop reeds vele slapeloze nachten bespaard.
Waarom een microscoop?
Met een micro-scoop kijkt men naar de kleine dingen die met het blote oog niet waarneembaar zijn. Dit biedt natuurlijk een waaier van mogelijkheden voor de gespecialiseerde onderzoeker maar eveneens u kan hier uw voordeel mee halen. Vaak wordt een microscoop dan ook gebruikt om de aanwezigheid of het verloop van parasitaire huidinfecties bij uw vissen op te volgen. Hoewel misbruik door zelf te gaan dokteren om het hoekje loert, wie er ten dege mee leert te werken kan zich hiermee een pak zorgen van zich afzetten door niet in het ongewisse te blijven wanneer een verdachte situatie zich voordoet.
Verantwoord gebruik
Concreet is het gebruik van een microscoop door hobbyisten dan ook zeker verantwoord in volgende situaties :
- Bij de aanschaf van nieuwe koi
- Opvolgen van (nieuwe) koi in de quarantainebak
- Voor het uitzetten van koi naar uw vijver
- Controle na behandeling
- Bestuderen van (aquatische) flora en fauna
Aanschaf
Microscopen heb je in vele soorten en maten, ook heeft ieder toestel zijn eigen prijsklasse natuurlijk afhankelijk van de kwaliteit en bijgeleverde opties. Toch hoeft het niet altijd duurkoop = beterkoop te zijn.
Om met het echte basismodel te beginnen, voor heel weinig geld heb je een speelgoedmicroscoop bestaande uit een fragiele pvc behuizing, pvc onderdelen, geen lichtbron, met andere woorden compleet onbruikbaar dus. Minimaal, om toch makkelijk te kunnen werken, moet een microscoop alvast een stevige behuizing hebben en een ingebouwde lichtbron (toestellen die via een spiegeltje van licht voorzien dienen te worden zijn zeer onhandig om mee te werken). Verdere opties hangen een beetje af van het doel en gebruiksgemak dat men wil bekomen. Een toestel met 1 kijkbuis (monoculair) is in principe zeker voldoende, wil je echter meer comfort en minder belasting van je ogen stap dan liever over naar een binoculair waardoor je met beide ogen tegelijk de microwereld kan aanschouwen. Toch raak ik regelmatig met mensen aan de praat die er maar niet in slagen om met beide ogen tegelijk te werken met hun microscoop, de aanschaf van een monoculair had dan een betere keuze geweest.
Om vlot met het glaasje overweg te kunnen is een kruistafel bijzonder handig. Bij veel van de aangeboden toestellen is dit echter niet standaard bijgeleverd. Met een kruistafel kan je het preparaat van links naar rechts en van boven naar onder (of omgekeerd) bewegen en daarenboven stabiel houden wat zonder niet heel eenvoudig zou zijn. Wie wat kosten wil besparen raad ik dan liever aan om te kiezen voor een monoculair met kruistafel dan een binoculair te kopen zonder kruistafel.
Een microscoop die een vergroting haalt van 40x tot 400x biedt meer dan voldoende mogelijkheden voor huiselijk gebruik. Veel visparasieten zijn goed zichtbaar op een vergroting van 100x.
Gebruik
Om echt goed overweg te raken met het gebruik van een microscoop kan ik u eigenlijk vooral aanraden om eens te kijken in het aanbod dat koi verenigingen u bieden om workshops te volgen. De onderdelen en werking wordt duidelijk uitgelegd, hoe je een preparaatje klaar maakt en hoe je het moet gebruiken, hoe je het beste beeld bekomt enz.. Vaak wordt er bijvoorbeeld al eens vergeten, ook door mensen die al langer met een microscoop werken, dat je de kwaliteit van het beeld aanzienlijk kan verbeteren door het iris diafragma en de condensor aan elkaar aan te passen zodat de belichting verandert en er ook meer of minder contrast verkregen wordt.
In het kort gezegd, zorg eerst en vooral dat je het preparaatje goed gemaakt krijgt (zie schets) en op zeer korte termijn bekeken krijgt (binnen de 10 minuten!). Plaats het daarvoor correct (niet met het weefsel naar beneden bijvoorbeeld) en bekijk het eerst met de kleinste vergroting (40x) “ de vergroting kan je berekenen door de waarden van vergroting van het gekozen objectief (ter hoogte van het preparaat) te vermenigvuldigen met de waarde van vergroting van uw oculair (waar je in kijkt met je ogen). Stel je beeld scherp, ga op zoek naar een geschikte locatie die je van dichterbij wil bekijken en ga hier dan systematisch op vergroten indien nodig. Met de vergrotingsstand van 40 tot 100x kan je al een heel eind ver geraken om een beeld te krijgen van graad van besmetting. Geen parasieten terugvinden zou natuurlijk het ideale beeld zijn, maar vergewis u ervan dat elke vis drager is van parasieten en afhankelijk van het soort parasiet dient men dan ook meer of minder tolereerbaar te zijn in wat de bevindingen zijn. Enige huidwormen vormen op zich geen enkel probleem terwijl er voor Ichthiobodo N. (bekend als costia) een nultolerantie geldt.
Slot
Als koiliefhebber heeft u uiteraard niets dan het beste voor met uw dieren. Inzake probleemgevallen blijft mijn ervaring toch dat mensen liever de taak van het stellen van de juiste diagnose en het inzetten van een behandeling aan de gespecialiseerde dierenarts overlaten, de liefhebber zelf kan dan het verdere verloop opvolgen wat op dat moment tijd- en kostenbesparend is. Een dierenarts kan ook veel verder gaan dan het bekijken van een huidafstrijkje. Bacteriologisch onderzoek, cytologie van bloed of buikvocht, specifieke kleuringen, orgaanafdrukpreparaten, kieuwbiopten, mestonderzoek, enz. om enige mogelijkheden op een rijtje te zetten.
Of de aanschaf van een microscoop voor u persoonlijk een goede investering is laat ik aan u zelf beslissen. Veel hangt natuurlijk af van hoe fanatiek u met de hobby bezig bent, of hoe vaak u het toestel zal kunnen gebruiken. Wie een stabiel visbestand heeft, weinig tot geen nieuwe vissen koopt en verder zijn vissen een perfecte huisvesting biedt zal meer kosten maken dan er baat bij te hebben gezien de kost van een dierenarts in dit geval niet zal opwegen tegen de kost en moeite om een toestel aan te schaffen en zelf een opleiding te volgen.
Besluit u er toch één te kopen, win dan eerst zoveel mogelijk informatie in over het correct gebruik, prijs/kwaliteit, gebruiksgemak en controleer of het toestel dat u voor ogen heeft (letterlijk en figuurlijk) helemaal aan uw persoonlijke eisen voldoet alvorens naar de portefeuille te grijpen.
