Guido Lurquin
Soms gebeurt het dat de bladeren van waterlelies een andere drijfbladplanten worden aangevreten langs de randen. Er zijn kleine en grote happen uit verdwenen. Echt duidelijk is de oorzaak niet. De boosdoeners zijn dan ook goed gecamoufleerd. We moeten er echt naar zoeken. Het zijn rupsen van motvlinders die de schade veroorzaken. Ze leven in omhulsel van afgebeten stukken blad en kroos die ze zelf aan elkaar plakken.
Een motvlindertje
De witte vlindertjes (Cataclysta lemnata) vliegen rond van mei tot begin oktober en komen voor langs vijvers, poelen, rivieren en plassen. Het gaat hier om een motvlindertje met een spanwijdte van 15-25 mm. De achtervleugels van het motvlindertje zijn wit met donkere vlekjes en banden . De voorvleugels zijn vrij smal en de poten van deze mot zijn vrij lang. De voorvleugels van het mannetje zijn wit met een erg zwakke, bruinige tekening. De voorvleugels van het wijfje zijn eerder lichtbruin met een donkere tekening. Het wijfje is groter dan het mannetje. Ze verwijderen zich niet ver van het water waaruit ze geboren zijn en zijn dus eerder sedentair.
De motten vliegen zowel overdag als “s nachts. Ze leven van plantensappen. De eitjes worden afgezet onderaan drijvende bladeren. Het achterlijf wordt over de bladrand heen gekromd door het vrouwtje.
Vretende rups
De rupsen zijn semi-aquatisch en bouwen drijvende huisjes. De jonge rups kan door de huid ademen. Ouder geworden is ze omgeven door een luchtbel in haar behuizing. De rups bouwt een huisje van samengesponnen kroos en plantendelen. Het spinsel komt uit haar onderste lip. Ze leeft vlak onder het wateroppervlak. Soms komt ze een heel eind uit het kokertje maar het achterlijf blijft er altijd in.
De rups leeft bij voorkeur van eendekroos maar zal ook andere planten eten en beschadigen: waterlelie, drijvend fonteinkruid, lisdodde, egelskop, watergentiaan. De rups is smal en wordt vier cm lang. De rupsen zijn moeilijk te zien want ze leven in hun zelfgemaakt omhulseltje. Om eten te zoeken en te eten steken ze het voorste deel van hun lichaam uit het huisje.
Wanneer de rups volwassen is maakt ze een gaatje aan de waterlijn. Ze gaat daar in popstadium. De rups heeft scherpe kaken en kan door PVC vijverfolie bijten. Gevolg is dat de vijver gaat lekken en dat het waterniveau zakt. De volgende generatie rupsen boort wat lager gaatjes. Dat maakt dat deze kleine vlindertjes de waterdichting volledig kunnen vernietigen. Hoe dikker de folie, hoe minder kans op doorboen. EPDM rubberfolie van 1 mm heeft veel weerstand en de rupsen kunnen er niet door boren.
Bestrijding
Als er maar een paar rupsjes aanwezig zijn is de schade nauwelijks op te merken. Anders wordt het wanneer ze massaal optreden. Een invasie van kroosvlindertjes zorgt er soms voor dat vijvers die volledig toegegroeid waren met kroos er helemaal van ontdaan worden. Ja, deze beestjes hebben dus zeker ook hun nut in de natuur.
In onze waterlelievijver zijn we ze liever kwijt dan rijk. Vijvers zonder vissen of met enkel en alleen maar grote vissen zoals koi lijden er het meest onder. Rovende visjes en dan zeker stekelbaars en zonnebaars zijn onze beste bondgenoten want ze vallen de rupsen zonder dralen aan als ze uit hun huisje komen piepen.
Manueel verwijderen is een mogelijkheid. De eieren kunnen van de onderzijde van de waterleleliebladeren gewreven worden. Verzamel ook de larven manueel. De rupsjes zelf zijn meestal niet goed te zien. Verwijder daarom alle aan het oppervlak drijvende stukjes afval en plantendelen. Verwijder ook de aangetaste bladeren van de waterlelies. Wellicht hangen er een paar “rupsjes in huisje” aan. Bij zeer sterke aantastingen kan men alle waterleliebladeren verwijderen die aan het oppervlak drijven. De rupsen kunnen zich dan niet meer voeden. Voor de waterlelie is het wegnemen van haar drijvende bladeren geen catastrofe. Weldra stuurt de wortelstok nieuwe bladeren naar boven.
