Guido Lurquin
Een aantal moerasplanten groeit te weelderig en gaat fel woekeren. In folders en boeken over vijvers staan deze snel om zich heen grijpende planten gewoonweg vermeld tussen de andere vijvergewassen. Zelden wordt er een woord gerept over hun onstuimig karakter of hun bijna onuitroeibaar zijn.
Binnen de kortste keren palmen zij de gehele moerastuin in. Dit gaat ten koste van open wateroppervlak en van andere, minder snelle planten.
Niet dat er op zich iets in te brengen is tegen deze planten, maar in een siervijver die men “netjes” wil onderhouden zijn ze niet echt op hun plaats. En wanneer men ze dan toch wil toepassen (snel groeien betekent immers ook het water goed zuiveren) dan doet men dit best in een duidelijk afgescheiden stuk van de vijver zoals een filterend moeras of een bovenvijvertje. De soorten die zich uitzaaien zullen echter ook dan voor problemen kunnen zorgen.
Enkele planten die best geweerd worden uit mooi te onderhouden siervijvers zijn:
Bidens tripartita Driedelig tandzaad
Deze plant komt gelukkig niet bewust in de handel, hij wordt niet verkocht, staat niet vermeld in vijverboeken maar¦ komt zo nu en dan mee als verstekeling, vaak als zaadje. Het is belangrijk dit plantje tijdig te herkennen en te verwijderen want het kent zijn gelijke niet in het ongewenst uitzaaien in moerasgedeeltes en vochtige grond. Het is een van de allerslechtste vijverplanten.
Cardamine pratensis Pinksterbloem
Pinksterbloemen kleuren in de bloeitijd de weilanden lila. Dit is een mooi zicht maar wanneer ze zich uitzaaien in de moerasgedeeltes van de vijver kan dat vlug teveel worden. Ook het broertje van de pinksterbloem, namelijk Cardamine amara, bittere veldkers mag niet onderschat worden en is nog een meer geduchte uitzaaier. Gelukkig hebben deze beide planten slechts zwakke worteltjes zodat ze eigenlijk eenvoudig te verwijderen zijn.
Carex sp. Zeggensoorten
De inheemse zeggensoorten zijn – op een paar zeldzame uitzonderingen na – allemaal te mijden. Hun sterke wortels zijn nagenoeg onuitroeibaar. Eens aanwezig zullen zij alle andere planten uit de vijver verdringen. Niet introduceren dus en wanneer men er eentje opmerkt tijdig verwijderen tot het kleinste stukje wortel. Opgepast voor de snijdende bladeren. Het dragen van handschoenen is aangewezen.
Hydrocotyle ranunculoides (= H. natans in handel) Drijvende waternavel
Deze uit Midden-Amerika afkomstige waternavel wordt geroemd om zijn zuiverend vermogen. Deze plant vormt blaadjes als parasulletjes die ongeveer 10 cm boven het wateroppervlak worden gehouden op een steeltje. Zelfs zware metalen kan hij uit het water verwijderen en hij wordt daarom graag toegepast in zuiveringsinstallaties. Hij groeit echter snel, zeer snel. In Nederland kwam hij in de vrije natuur terecht en veroorzaakte vooral in de jaren “95 en “96 grote problemen. Vijvers en kanalen groeiden toe en de grote middelen moesten ingezet worden: met kranen en vrachtwagens werd de groene massa verwijderd. Momenteel is de verkoop van deze woekerplant verboden in Nederland.
Lycopus europaeus Wulfspoot
Aan waterkanten vinden wij in onze natuur wulfspoot. Soms wordt wulfspoot aangeboden in de vijverhandel. Hij lijkt wel wat op een dovenetel maar zijn blaadjes zijn kleiner en de bloempjes zijn piepklein, slechts drie millimeter in diameter en met paarsrode puntjes. De plant kan tot een kleine meter hoog worden en geeft problemen doordat hij zich echt rijkelijk uitzaait in watertuinen.
Lysimachia vulgaris Gewone wederik
Deze vaste plant bloeit mooi geel in de periode van juni tot augustus en weet zich door middel van wortelstokken vlot te vermeerderen. Hij kan zich ook uitzaaien maar over het algemeen zal men daar minder last van hebben dan van de wortels. Wie ooit de roze wortelmassa, die zich in het water vertakt, bekeken heeft weet genoeg. Dit is geen plant voor een klein vijvertje.
Mentha aquatica Watermunt
Van de woekerende, moeilijk te verwijderen planten is watermunt zeker een van de meest bekende. Hij wordt in de watertuinen geïntroduceerd om zijn heerlijke geur en men kan er thee van maken. Ook de blauwe lipbloemen zijn charmant. Laat men hem zijn gang gaan dan palmt hij gans de vijver in. Alles wordt aan elkaar geklit in een sterk wortelnet dat weliswaar goed ruikt maar niet meer te ontwarren is.
Mimulus luteus Gele maskerbloem
Wenst u veel gele bloemen gedurende een lange periode en niet alleen in vijver en moeras maar ook in de rest van de tuin plant dan zeker gele maskerbloemen. Ze zijn winterhard en vermenigvuldigen zich snel vegetatief. Een massa witte wortels met daarboven groene, getande blaadjes in een dicht tapijt is het resultaat. Bovendien zaaien ze zich rijkelijk uit.
Oenanthe aquatica Watertorkruid
Stengels, takken en bloemstelen van deze plant zijn hul en met lucht gevuld. Hij lijkt gebouwd uit lichte dunne kokertjes. Het bloemscherm is wit en neigt naar rood. Ook in de winter blijft de plant groen en groeit dan zelfs. Onder het wateroppervlak kruipt hij met zijn lichte uitlopers overal tussendoor, hij grijpt zijn kansen. Wanneer dan de kervelachtige bladeren uitgespreid worden is het al te laat: hij heeft de vijver veroverd. De cultuurvorm Oenanthe aquatica “Variegata” wordt meer verkocht en toegepast omwille van zijn mooie bladkleur (blauwgrijs met roze en roomwit) maar is al even “erg” als de wildvorm.
Potentilla palustris Wateraardbei
Alleen al voor de naam wordt deze plant gekocht. Men hoopt dat er aardbeien zullen aankomen. Dat is spijtig genoeg niet het geval. Wateraardbei is wel familie van de aardbei en de vruchten lijken erop maar zijn klein en niet eetbaar. De bloei is helemaal niet spectaculair maar¦ de houtige stengels zijn zeer sterk en taai en zullen met een scherpe snoeischaar moeten doorgeknipt worden. De houtige wortelstok groeit net zo gemakkelijk vlak onder het wateroppervlak als over de natte grond langs de vijver.
Ranunculus lingua Grote boterbloem
Grote boterbloem is een tot meer dan een meter hoge plant met gele bloemen, twee tot vier centimeter in diameter. Zijn bladeren zijn lancetvormig en oevers daar houdt hij van. Het is vooral opletten geblazen in de herfst. Dan verkleden grote boterbloemen zich. Als kleine plantjes, net onder het wateroppervlak groeiend maar verbonden met onderwaterstengels proberen ze zoveel mogelijk vierkante meters vijver in te palmen. Wanneer men ze in de herfst niet tegenhoudt zal er volgend jaar misschien helemaal geen vrij wateroppervlak meer over zijn. Ook de cultuurvariëteit met grotere bloemen Ranunculus lingua “Grandiflora” woekert hevig.
Sium erectum Watereppe
Deze plant voelt zich thuis op natte grond en in ondiep water. In de winter blijven de ondergedoken planten groen en zien er dan alleraardigst uit met hun meervoudig geveerde lichtgroene bladeren. Weldra zal men echter een aaneen hangend tapijt plantjes verkrijgen want de vermenigvuldiging met uitlopers gebeurt vliegensvlug, winter en zomer. Verwijderen is erg moeilijk. Ook zijn grotere broer Sium latifulium, grote watereppe, is te mijden. Beide planten vormen in de zomer opgaande stengels met witte bloemschermen.
Sulanum dulcamara Bitterzoet
Bitterzoet hoort tot de familie van de nachtschaden. Zijn bloemen zien eruit als die van aardappelplanten maar zijn kleiner en paars. De vruchten zijn rode bessen die er appetijtelijk uitzien. Ze zijn echter giftig net als de andere delen van de plant. Bitterzoet is eigenlijk een klimplant die door zijn liaanachtig gewoeker andere vijverplanten kan verstikken.
Sparganium erectum Grote egelskop
Het lijkt alsof grote egelskop ontworpen is met passer en liniaal. De stengel vertakt zich perfect en ritmisch. De zijtakjes ervan dragen de bloemen in ronde bulletjes maar¦ de vermeerderingsdrift van deze vijverplant is legendarisch. De korte wortelstokken verspreiden zich naar alle kanten en weldra worden de andere planten verstikt. Ook Sparganium emersum, kleine egelskop, is een te duchten woekeraar.
Buiten deze waterplanten zijn er ook nog een paar woekerende landplanten die soms als “vijverplanten” aangeboden worden: klein hoefblad, groot hoefblad, smeerwortel.
