The Pond Library

Kattestaart, Lythrum salicaria

Lythrum virgatum Dropmore Purple

Kattenstaart is een zeer variabele inheemse plantensoort geschikt voor vochtige plaatsen en vijvers. Elk jaar opnieuw groeien er nieuwe houtige stengels op de wortelstok. De stengels zijn stevig en opgericht, vertakt vanaf de basis en scherpkantig. De lancet-vormige, steelloze blaadjes zijn lichtbehaard. Ze zijn donkergroen, tot 12 cm lang en tot 3 cm breed. In principe staan ze in paren maar soms ook per drie. De bovenste blaadjes zijn ovaal. De nervatuur is karakteristiek.

Kattenstaart bloeit van juni tot september. Iedere bloemstengel eindigt in een bloempiek, bestaande uit talrijke dicht opeen groeiende kransjes van bloempjes. De bloemen staan in een onderbroken aar of in zijwaartse vertakkingen. De bloemen zijn erg rijk aan honing en trekken een resem insecten aan. Bijen, vliegen, zweefvliegen en vlinders verdingen er zich op.

Een ramp aan de andere kant van de oceaan

Deze van oorsprong Europese plant werd in het begin van de negentiende eeuw in Noord-Amerika ingevoerd omwille van zijn medicinale eigenschappen. Bovendien werd hij om zijn schoonheid toegepast in tuinen en parken. Maar¦ de plant begon zijn opmars in dit nieuwe continent en begon het te veroveren. Het graven van kanalen en irrigatiekanalen bevorderde zijn verspreiding nog meer. Eén enkele volwassen plant kan per jaar meer dan twee miljoen zaadjes produceren. Bovendien is dit zaad erg kiemkrachtig en geduldig. Het kan jaren wachten op gunstige omstandigheden. In Europa zijn er heel wat insecten aanwezig die de uitbreiding van kattenstaart binnen de perken houden. Dat is niet het geval in Amerika. De planten hebben een solide wortelstel dat een reserve biedt na afmaaien of brand. De afwezigheid van vijanden zorgt ervoor dat de planten zich ongehinderd kunnen verbreiden. Amerikaanse weiden staan vol van dit moeilijk uitroeibaar onkruid dat nutteloos is voor het vee. Meer dan tien staten van de VS hebben de strijd aangebonden tegen deze plant. Eenvoudig is het niet. Manueel uitroeien is onbegonnen werk, het massale gebruik van chemische herbiciden is gevaarlijk. Een biologische oplossing zou kunnen. Massaal introduceren van Europese insecten bijvoorbeeld. Maar dit kan op zijn beurt gevaarlijk zijn. Men kan niet garanderen dat deze insecten zich alleen maar gaan storten op kattenstart. En wat wanneer de favoriete planten op zijn?

Gewenst bij ons

Natuurlijke vochtige gebieden worden in ons land zeldzamer en zeldzamer. Het Waalse gewest bijvoorbeeld geeft premies voor het laattijdig maaien van o.a. vochtige weiden. Ook zijn er premies voor de herintroductie van bepaalde planten en … kattenstaart is daarbij als kruid dat de “esthetische impact verbetert”.

Kattenstaart houdt van een vochtige standplaats in de zon en haalt daar vaak een hoogte van 1,5 meter, soms wel meer dan 2 meter. Dit is vooral het geval wanneer de plant zich tussen andere grote planten moet omhoog wringen. In drogere of minder goede omstandigheden blijft de plant beduidend kleiner.

Kattestaart begint slechts vrij laat in de lente te groeien. Het wortelstelsel wordt resistenter met de leeftijd. Dit is van belang om de winter door te komen maar ook om minder goede jaren te overleven.

In de vijvertuin

Deze van nature op vochtige plaatsen levende plant is niet echt veeleisend wanneer het op de bodemgesteldheid aankomt. Wel heeft hij een voorkeur voor verse stikstofrijke grond. Oudere planten kunnen dank zij hun houtig wortelstelsel met reservestoffen heel wat hebben en kunnen zowel in de tuin (wel nu en dan begieten bij droogte) als in de vijver. Een standplaats in vijveraarde vermengd met leem of klei vinden kattenstaarten geweldig, zeker wanneer ze met hun wortels in het water staan. Zelfs 20 cm water boven de wortelhals wordt verdragen. Opgelet: dit geldt echter enkel en alleen voor de wildvorm. De cultuurvormen worden best op het niveau 0 cm geplaatst, dus met de wortels in het water maar niet met de stengel. Hoewel zon de voorkeur geniet zullen de planten het ook op andere plaatsen in de vijver meestal goed doen. Uitlopers worden niet gevormd en dat is voor ons een voordeel want de planten kruipen niet voort, dit in tegenstelling tot veel andere vijverplanten.

Vermenigvuldigen

Vaak zal kattenstaart zich wat spontaan uitzaaien langs rond de vijver. Maar rond de vijver is het vaak te droog. Het is dan ook beter deze jonge planten te verpoten naar een vochtigere standplaats. Men kan kattenstaart ook zelf zaaien, bijvoorbeeld op een vochtige plaats beschermd tegen te felle middagzon. Wanneer men in de lente het zaad van het vorige jaar zaait kan het zijn dat de planten al in de zomer bloeien. Een ander methode van vermeerderen is het stekken van jonge twijgen. Men doet dit in de schaduw met een afdekking om het vocht te bewaren. De meest eenvoudige en gebruikte manier is het delen van de wortelstok. Zorg er wel voor dat de stukjes groot genoeg zijn.

Variëteiten

Er zijn uitgaande van kruisingen met andere soorten Lythrum verschillende variëteiten ontwikkeld. Deze kruisen zich met elkaar en met de wildvormen. Een paar bekende vormen zijn

  • Lythrum “Blush” (lichtroze, 150 cm)
  • Lythrum “Dropmore Purple” (purper, 120 cm)
  • Lythrum “Firecandle” (= Lythrum “Feuerkerze”) (intens roodroze, 90 cm)
  • Lythrum “Happy” (donkerroze, 45 cm)
  • Lythrum “Morden Pink” (lichtroze, 80 cm)
  • Lythrum “Robert” (helroze, 75 cm)
  • Lythrum “Rose Queen” (hevig roze tot violet, 70 cm)
  • Lythrum “The Rocket” (dieproze, 80 cm) en Lythrum “Zigeunerblut” (intens rozerood, 120 cm).
Lythrum Blush
Lythrum Blush

Leuk om weten

De naam Lythrum komt van het Grieks “lythron” (bebloed), naar de kleur van de paarsrode bloemen. De soortnaam salicaria komt van “salix” (wilg). Dit omwille van de vage gelijkenis met de wilg. De vorm van de bladeren doet inderdaad denken aan die van wilgen. Enkele volksnamen uit ons taalgebied zijn: rode wederik, bloedkruid, bloedweegbree.

De genezende kwaliteiten van kattenstaart worden sinds de oudheid zeer gewaardeerd. In de zeventiende eeuw geraakte het gebruik van deze plant op de achtergrond. Toch werden in de volksgeneeskunst de bladeren van kattenstaart gebruikt als ontsmettingsmiddel: men legde kompressen van deze bladeren op open wonden. Het zou tweehonderd jaar duren voor hij werd herontdekt als geneesmiddel tegen diarree en dysenterie. Vandaag de dag blijken haar kwaliteiten bij infectie zeer waardevol, vooral bij dysenterie en tyfus. Speciaal voor zuigelingen is het extract dienstig gebleken. Kattenstaart kan ook gebruikt worden als spoelvloeistof bij irritatie van de vagina. Kruidenindustrieën maken er een extract van als drankje bij diarree. De bloemtop heeft astringerende en bloedstelpende eigenschappen. Een papje van gemalen bladeren kan men uitwendig aanbrengen op kneuzingen en schaafwonden.

In de floragrafie (het sturen van boodschappen door het zenden van bloemen) staat de kattenstaart voor vergiffenis. Wie een kattenstaartbloem stuurt zegt daarmee: “Aanvaard deze bloem als een betuiging van mijn spijt”. In de negentiende eeuw werd kattenstaart gebruikt als blondeermiddel. De planten werden ook wel verbrand om de muggen te verdrijven.

Charles Darwin introduceerde in zijn in 1877 werk “The different forms of flowers on plants of the same species” de plant als voorbeeld om de heterostylie te verklaren. Hij legde het systeem uit als bescherming tegen zelfbestuiving. In de bestanden van kattenstaarten treft men immers planten aan met drie typen bloemen. Het eerste type bloemen heeft lange stijlen die langer zijn dan de zes korte meeldraden die op hun beurt langer zijn dan de nader met gele helmknoppen. Het tweede type bloemen heeft korte stijlen met zes langer meeldraden met blauwgroene helmknoppen en zes korte meeldraden met gele helmknoppen. Het derde type heeft stijlen van gemiddelde lengte met zes lange meeldraden met blauwe knoppen en zes kortere meeldraden met gele helmknoppen. De bestuiving vindt slechts plaats tussen stempels en meeldraden van dezelfde lengte.

Guido Lurquin

Guido Lurquin

Guido Lurquin, woonachtig in Leuven (Vlaams Brabant, belgië) is een professioneel schrijver en fotograaf. Hij schrijft voor verschillende tuin- en vijvermagazines zoals Vijvers & Tuinen en geeft ook lezingen. Guido Lurquin heeft zich vooral toegelegd op de fotografie en het bestuderen van waterplanten. De kennis haalt hij uit eigen ervaringen met zijn tuinvijvers. Voor deze site schrijft Guido Lurquin de monografieën van de waterplanten en zorgt hij voor passend en prachtige foto's.

Artikel Inhoud

The Pond Library

Als tuinliefhebber is een waterpartij zoals een vijver of waterornament essentieel om je tuin echt compleet te maken. Een vijver wordt pas echt tot leven gebracht met waterplanten, vijvervissen en waterdieren. En voor liefhebbers van prachtig gekleurde gekleurde koi, staan bekend als koi keepers.

Op de "Nieuw hier? Start hier!" pagina vind je een volledig overzicht van de meest interessante en populaire artikelen op de website.

De Vijvers en Koi Kennisbank bevat uitgebreide achtergrondinformatie over alle aspecten van de tuinvijver en de koi-hobby. Hier vind je basiskennis en uitleg over alle begrippen.