Guido Lurquin
Deze ondertussen redelijk goed gecommercialiseerde vijverplant heeft een speciale kamfer eucalyptusgeur. Het gewas is afkomstig uit het zuidwesten van de Verenigde Staten, van Kansas tot Texas in het oosten tot California en Oregon in het noorden en de naburige gebieden in Mexico. Daar wordt hij al eeuwenlang gebruikt als medicinale plant.
“Yerba” betekent in het Spaans kruid en “mansa” betekent kalm, rustig. “Yerba mansa” heeft nog geen Nederlandse naam en dus gebruiken wij voorlopig – evenals de Amerikanen – deze naam. In Engelssprekende landen noemt men hem ook “bear root” of “false anemone”.
Deze interessante moerasplant wordt nog niet echt veel aangeboden. Hij is in de winkel verkrijgbaar als jonge plant. Dan toont hij zijn volle schoonheid nog niet. Pas na een paar jaar groeien in de vijver zullen we zijn volle pracht zien.
Veel wortel weinig blad
De yerba mansa plant wordt tot ongeveer 50 cm hoog. Hij kan zich sterk in de breedte uitbreiden. De wortel is een taaie, sterk vertakte wortelstok die vrij groot is. Dit is een aanpassing aan overleven in tijdelijk droge gebieden. Terwijl de bladeren maar 10 cm hoog groeien kan de wortelstok tot 1 en zelfs 3 meter breedte uitgroeien. De wortels die eruit groeien vormen een sponsachtige massa. In de natuur groeit de plant in natte weiden en moerassen. Hij verkiest alkalische, humusrijke bodems en een waterdiepte tot 5 cm. De wortel kan ook tijden van droogte doorstaan. Daardoor worden ook levensruimten ingepalmd die maar tijdelijk onder water staan. De plant kloont zichzelf door middel van roodwitte uitlopers.
De breed ellipsvormige tot spatelvormige bladeren zijn ongeveer 15 cm lang. Ze zijn sterk en diepgroen met wat grijstint en zijn wasachtig overtrokken. Ze liggen vaak vlak op de bodem. De bloemwijze lijkt van ver wat op die van een anemoon maar dan met een kegelvormig centrum. De grote, lange witte schutbladeren zien er uit als kroonbladeren en zijn vaak rood gevlekt. De eigenlijke bloempjes zijn klein en groenachtig wit. Deze speciale bloemvormen worden gedragen op stengels tot 55 cm lang. In de herfst krijgen de bladeren eerst rode vlekken. Ten laatste na de eerste nachtvorst worden ze volledig baksteenrood. Dat draagt bij tot de typische schoonheid van deze planten. Later in de herfst verdwijnen alle bovengrondse delen om in de lente terug uit te lopen.
Verzorgen
Deze plant is zeker een mooie aanwinst voor gebruik in ondiep water langs de vijverrand. Hij verkiest een zonnige standplaats en wenst klei in zijn plantmand. De grond moet best basisch, humusrijk en zanderig tot leemhoudend zijn. Toch is cultuur in licht zuur milieu mogelijk. Hij verdraagt zout in de bodem. Stilstaand nat wordt goed verdragen. Een standplaats in volle zon verdient de voorkeur, zolang er maar genoeg vocht is. Ook in halfschaduw en zelfs schaduw kunnen de bloemen gevormd worden. Yerba mansa kan in moeras en rond de vijver geplant worden als die plaats nat genoeg is. Hij kan ook langs traag stromende beekjes toegepast worden.
De plant is goed winterhard en verdraagt temperaturen van -5°C tot -10°C en soms zelfs -15°C. Koude wordt het best verdragen in droge of licht vochtige grond. Een andere goede overwinteringplaats is wat dieper onder water. Vermenigvuldigen gebeurt door delen in de late winter. De grote wortelstok vormt voldoende uitlopers. Men kan ook zaaien. Men doet dat best onder glas van zodra het zaad rijp is in de zomer. Zet de zaaipotten in 3 cm water. Men kan ook in de lente zaaien in een koude kas.
Yerba mansa bloeit lang, van het voorjaar tot in de zomer. De bloem is echt speciaal. De zeven lange schutbladeren worden verkeerdelijk als bloembladeren aanzien. De bloem zelf wordt ongeveer 4 cm hoog. De plant zal ons, zeker in warme zomers, veel genoegen verschaffen. Wanneer yerba mansa een grondstuk inpalmt zal het dit ecologisch gunstig beïnvloeden. De afstervende bladermassa en olie uit de wortel verzuren en beluchten de bodem en remmen schadelijke micro-organismen. Het kruid kan als bodembedekker aangewend worden.
Geneeskrachtig
De geur van de grote wortelstok kan beschreven worden als een mengeling van kamfer en eucalyptus. Hij is dus echt aromatisch. De bloeiende planten ruiken eerder muf, kruidachtig. Grote bestanden kunnen al van op afstand waargenomen worden. De plaatselijke Amerikaanse indianenstammen gebruiken yerba mansa al eeuwen als medicijn. Bij bepaalde stammen was het zelfs de meest gebruikte medicinale plant. De werkzame stof is methyleugenol, een krampwerende stof.
